शांत झोपेसाठी योग्य उपाय: झोपेची समस्या ही आजकाल अनेकांना त्रास देणारी गोष्ट आहे. चांगल्या झोपेसाठी अनेक गोष्टी करता येतात, त्यापैकी योगासने हा एक उत्तम पर्याय आहे. योगासने केल्याने मन शांत होते आणि शरीराला आराम मिळतो, ज्यामुळे चांगली झोप लागण्यास मदत होते. जर तुम्हाला दीर्घकाळ चांगली झोप न मिळाल्यास तुमच्या शरीराला जास्त झीज होण्याची शक्यता असते. याशिवाय अस्वस्थता आणि गोंधळलेला मूड ही देखील पुरेशी झोप न लागण्याची लक्षणे असू शकतात. झोपेच्या दरम्यान, शरीरातील प्रत्येक पेशी कचरा आणि झीज काढून टाकण्याचे काम करते. त्यामुळे पुरेशी झोप (6-8 तास) घेणे आवश्यक आहे.
बदलत्या जीवनशैलीमुळे लोक रात्री उशिरापर्यंत जागे राहतात. फोनच्या व्यसनामुळे आणि सोशल मीडिया आणि टीव्ही पाहण्याच्या सवयीमुळे आजकाल बहुतेक लोक रात्री उशिरापर्यंत जागे राहतात. निद्रानाशाच्या समस्येवर योगाभ्यास हा उत्तम उपाय ठरू शकतो. योगाभ्यास केल्याने दिवसभरातील तणाव दूर होतो आणि रात्री शांत झोप लागते. ‘शांत झोपेसाठी योग्य उपाय’
शांत झोपेसाठी योग्य उपाय
शांत झोप अनुभवणे सोपे आहे. याचा सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे झोपण्यापूर्वी काही आसने करणे. त्यासाठी काही आसनांचे पुढे वर्णन केले आहे.
हस्तपादासन: पाठीचे स्नायू ताणले जातात, रक्तपुरवठा वाढल्याने मज्जासंस्था मजबूत होते आणि मणक्याची लवचिकता राहते.
मारजा आसन : मणक्याची लवचिकता राहते. पचनसंस्था देखील उत्तेजित होऊन तिची कार्यक्षमता वाढते. त्यामुळे आरामदायी झोप लागते. रक्ताभिसरण वाढल्याने मन शांत होते.
बालासन (Child’s Pose): हे पूर्णपणे आरामदायी आसन आहे. मज्जासंस्था स्थिर झाल्यामुळे झोपही शांत होते. ‘शांत झोपेसाठी योग्य उपाय’
- हे आसन शरीरातील स्नायूंना आराम देते आणि मन शांत करते.
- बालासन करण्यासाठी गुडघे टेकून बसून, पोटावर झोपा आणि डोके जमिनीला टेकवा.
- श्वास सोडताना हात पुढे सरळ करा आणि हळुहळू डोके आणि खांदे जमिनीकडे जवळ करा.
- काही वेळ श्वास रोखून ठेवा आणि श्वास सोडताना हळुहळू पूर्वीच्या स्थितीत या.
बद्धकोनासन: तासनतास उभे राहून किंवा चालल्याने येणारा थकवा दूर करण्यासाठी उत्तम. आतील मांड्या, मांड्या आणि गुडघे चांगले ताणलेले आहेत.
विपरीतिकरणी (Legs Up the Wall Pose):
पाठीवर झोपा. एक पाय वर उचला, नंतर दुसरा पाय. नंतर दोन्ही पाय भिंतीवर ठेवा. दोन्ही हात खांद्याच्या रेषेवर आणावेत. एकाच स्थितीत दीर्घ श्वास घेत राहावे. संपूर्ण आरामासाठी डोळ्यांवर पट्टी बांधली पाहिजे. जोपर्यंत तुम्ही आरामात राहू शकता तेवढे दिवस या स्थितीत रहा. पाय हळूहळू खाली करा. थकलेल्या पायांना आराम देण्यासाठी, मेंदूला रक्तपुरवठा सुधारण्यासाठी, डोकेदुखी दूर करण्यासाठी आणि मन शांत करण्यासाठी उत्तम. ‘शांत झोपेसाठी योग्य उपाय’
शवासन (Corpse Pose): हे आसन शरीर आणि मन दोन्हीला पूर्णपणे आराम देते. शवासन करण्यासाठी जमिनीवर पाठीवर झोपा आणि हात बाजूला ठेवा. पाय थोडेसे पसरवा आणि डोळे मिटून श्वासावर लक्ष केंद्रित करा. शरीरातील सर्व स्नायूंना शिथिल करा आणि काही वेळ या स्थितीत राहून शांततेचा अनुभव घ्या.
अनुलोम विलोम (Alternate Nostril Breathing): हा प्राणायाम मन शांत करण्यासाठी आणि तणाव कमी करण्यासाठी उपयुक्त आहे. अनुलोम विलोम करण्यासाठी उजव्या हाताचा अंगठा उजव्या नाकपुडीवर ठेवा आणि तर्जनी आणि मधली बोट डाव्या नाकपुडीवर ठेवा. उजव्या नाकपुडीतून श्वास घ्या आणि डाव्या नाकपुडीतून श्वास सोडा. काही वेळासाठी हे बदलत रहा.
याशिवाय जेवणानंतर शवासन आणि योग निद्रा प्रत्येक स्तरावर आराम देतात.
या क्षेत्रातील तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, जर तुम्ही झोपण्यापूर्वी वेळ आणि क्रियाकलाप निश्चित केला तर तुमच्या शरीराला त्या वेळी झोपेचा योग्य सिग्नल मिळेल. झोपण्यापूर्वी नाडी शोधणे आणि प्राणायाम केल्यानेही शांत झोप येण्यास मदत होते. ‘शांत झोपेसाठी योग्य उपाय‘
शांत झोपेच्या आणखी काही टिप्स:
1. संध्याकाळनंतर भस्त्रिका किंवा सुदर्शन क्रिया करू नका. असे केल्याने भरपूर ऊर्जा निर्माण होते ज्यामुळे झोपणे कठीण होते.
2. रात्री उशिरा भीतीदायक चित्रपट पाहणे टाळा, कारण असे केल्याने तुमच्या मनात रात्रभर तेच विचार राहतील. झोपण्यापूर्वी वीणा किंवा इतर हलके संगीत, मंत्र किंवा शहाणपण ऐका.
3. झोपेसाठी तुमचे स्वतःचे वेळापत्रक तयार करा. दिवसा झोपणे टाळले पाहिजे कारण यामुळे जैविक संतुलन बिघडू शकते. दुपारी अर्धा तास आणि रात्री आठ तास पुरेसा असतो.
4. तुम्ही दिवसभरात काय केले याचा आढावा घ्या. समाधानी राहा, प्रार्थना करा आणि आनंदी मनाने झोपा,
5. रात्रीचे जेवण 8:30 पर्यंत करा. झोपण्याच्या २ तास आधी काहीही खाऊ नका.
6. जर तुमचे तुमच्या प्रिय व्यक्तीशी भांडण झाले असेल, तर झोपण्यापूर्वी त्याचे निराकरण करा आणि नंतर झोपा. अन्यथा झोप आरामदायी होणार नाही आणि त्याचा परिणाम दुसऱ्या दिवशीही जाणवेल. • जर तुम्हाला निद्रानाश असेल, तर शक्य असल्यास रात्री उत्तेजक पदार्थ टाळा. ‘शांत झोपेसाठी योग्य उपाय’
टीप:
- योगासने करताना वेदना होत असल्यास ते ताबडतोब थांबवा.
- तुम्हाला कोणतीही शारीरिक समस्या असल्यास योगासने करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
आशा आहे की ही माहिती तुम्हाला चांगल्या झोपेसाठी मदत करेल.
निष्कर्ष:
योगासने ही झोपेची समस्या दूर करण्यासाठी आणि चांगल्या झोपेसाठी एक उत्तम आणि नैसर्गिक उपाय आहे. नियमित योगासनांचा अभ्यास केल्याने तुम्हाला चांगली झोप लागेल आणि तुम्ही निरोगी आणि उत्साही राहाल.