Rajmata Jijau: राजमाता जिजाऊ एक महान योद्धा, एक कर्तृत्ववान राजमाता आणि एक दूरदृष्टीची महिला होत्या. त्यांनी आपल्या मुलाला, छत्रपती शिवाजी महाराजांना, एक महान योद्धा आणि एक न्यायप्रिय राजा बनवण्यासाठी प्रशिक्षित केले. त्यांची प्रेरणा आणि मार्गदर्शनामुळेच शिवाजी महाराजांनी स्वराज्याची स्थापना केली.
राजमाता जिजाऊ यांचे विचार आणि शिकवण आजही आपल्यासाठी प्रेरणादायी आहेत. त्या आपल्याला स्त्रीशक्ती, देशभक्ती आणि सामाजिक न्याय याचे महत्त्व शिकवतात.
Rajmata Jijau -राजमाता जिजाऊ
राजमाता जिजाऊ हे हिंदवी साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांची आई आणि मराठा साम्राज्याची आधारस्तंभ होती. त्यांना राष्ट्रमाता म्हणूनही ओळखले जाते. त्यांचा जन्म १२ जानेवारी १५९८ रोजी बुलढाणा जिल्ह्यातील सिंदखेडराजा येथे झाला. त्यांचे वडील लखोजीराव जाधव आणि आई महासाबाई होत्या.
जिजाऊ या जाधव घराण्याची कन्या होत्या. त्यांचे वडील लखोजीराव जाधव हे मराठा सरदार होते. जिजाऊ यांचे शिक्षण घरीच झाले. त्यांना शास्त्र, धर्म, इतिहास, राजकारण इत्यादी विषयांचे ज्ञान होते. त्या शस्त्रास्त्रांच्या अभ्यासातही निपुण होत्या.
१६१० मध्ये त्यांचा विवाह शहाजीराजे भोसले यांच्याशी झाला. शहाजीराजे हे मराठा साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे वडील होते. जिजाऊ आणि शहाजीराजे यांच्या लग्नातून महाराज, संभाजी महाराज आणि साहेबराणी सईबाई यांचा जन्म झाला.
जिजाऊ या महाराज यांचे पालनपोषण आणि शिक्षणात खूप लक्ष घालत असत. त्यांनी महाराज यांना शस्त्रास्त्रांच्या अभ्यासासोबतच नीतिमत्ता, धर्म आणि देशभक्ती यांचेही संस्कार केले. जिजाऊ यांच्या मार्गदर्शनाखाली महाराज हे एक महान योद्धा आणि एक कुशल राजा बनले.
राष्ट्रमाता जिजाऊ
जिजाऊ या मराठा साम्राज्याच्या स्थापनेत आणि विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांनी मराठा सैन्याची भरती आणि प्रशिक्षणात मोलाची मदत केली. त्यांनी मराठा साम्राज्याचे अर्थकारण देखील मजबूत केले.
जिजाऊ या एक पराक्रमी आणि धर्मनिरपेक्ष महिला होत्या. त्यांनी मराठा साम्राज्यात स्त्री शिक्षण आणि स्त्री स्वातंत्र्यासाठीही काम केले.
जिजाऊ यांचे ३१ मे १६७४ रोजी निधन झाले. त्यांचा जन्मदिन राष्ट्रमाता जिजाऊ जयंती म्हणून साजरा केला जातो.
जिजाऊ यांच्या काही विख्यात विधाने खालीलप्रमाणे आहेत:
- “माझ्या मुलाला स्वराज्याचे स्वप्न पाहण्यास शिकवा.”
- “माझा मुलगा शिवाजी एक दिवस महान योद्धा होईल.”
- “स्त्रिया पुरुषांपेक्षा कमी नाहीत. त्यांनाही शिक्षण आणि स्वातंत्र्य मिळण्याचा अधिकार आहे.”
जिजाऊ या मराठा साम्राज्याच्या इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण व्यक्ती आहेत. त्यांनी आपल्या पराक्रम, धर्मनिरपेक्षता आणि स्त्री स्वातंत्र्यासाठीच्या कार्यासाठी इतिहासात आपले स्थान निर्माण केले आहे.
- “थोर तुमचे कर्म जिजाऊ, उपकार कधी ना फिटणार चंद्र सूर्य असे पर्यंत नाव तुमचे न मिटणार.”
- “तुम्ही नसता तर नसते झाले शिवराय नि शंभूछावा, तुम्ही नसता तर नसता मिळाला स्वराज्याचा ठेवा, तुम्ही नसता तर नसते लढले जिद्दीने मावळे तुम्ही नसता तर नसते दिसले स्वराज्याचे सोहळे.”
राजमाता जिजाऊ यांच्या काही सुविचार
- “शस्त्र आणि शास्त्र या दोन्हींचे ज्ञान असावे. स्त्रीने शस्त्रास्त्रांची माहिती असावी जेणेकरून तिला स्वतःचे आणि कुटुंबाचे रक्षण करता येईल.”
- “स्त्रीने सदैव शांत आणि धैर्यशील राहावे. तिने कधीही भीतीने वागू नये.”
- “स्त्रीने नेहमी शिक्षण घेतले पाहिजे. शिक्षणामुळे तिला स्वतःचे आणि समाजाचे कल्याण करता येईल.”
- “स्त्रीने नेहमी पुरुषांच्या बरोबरीने वागले पाहिजे. तिला पुरुषांच्या कामात मदत केली पाहिजे.”
राजमाता जिजाऊ या एक महान योद्धा, शिक्षणतज्ज्ञ आणि समाजसुधारक होत्या. त्यांनी आपल्या जीवनात अनेक महान कार्ये केली. त्यांचे विचार आणि कृतीतून आजही आपण प्रेरणा घेत आहोत.
राजमाता जिजाऊ यांना जयंतीच्या हार्दिक शुभेच्छा!
