Marathwada Mukti Sangram Din: 17 सप्टेंबर 1948 मराठवाडा स्वातंत्र्य होऊन 75 वर्षात प्रवेश करेल. मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या मराठवाडा मुक्ती दिनाला मराठवाड्यातील लोकांच्या हृदयात एक विशिष्ट स्थान आहे. मराठवाड्यातील लोक स्वातंत्र्याच्या लढ्यात एकत्र आले आणि निजाम आणि इंग्रजांच्या जुलमी राजवटीसमोर उभे राहिले त्या दिवसाचे स्मरण आहे. जो भारतीय इतिहासातील एक महत्त्वाचा दिवस आहे. मराठवाड्यातील लोकांच्या दमनकारी अधिकारापासून स्वातंत्र्यासाठी केलेल्या खंबीर लढ्याचा तसेच संकटांचा सामना करताना त्यांच्या अविचल भावनेचा गौरव करतो. या पोस्टमध्ये आपण मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिनाचा गौरवशाली भूतकाळ, तसेच त्याची पार्श्वभूमी, महत्त्वपूर्ण क्षण आणि चिरस्थायी वारसा तपासू.
Marathwada Mukti Sangram Din
आज आपण मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन साजरा करत आहोत. हा दिवस आपल्यासाठी अतिशय महत्त्वाचा आहे. या दिवशी मराठवाडा निजामाच्या गुलामगिरीतून मुक्त होऊन स्वतंत्र भारतात विलीन झाला.
15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारताला स्वातंत्र्य मिळाले. त्यावेळी भारतात अनेक संस्थाने होती. त्यापैकी हैदराबाद संस्थान हे एक होते. हैदराबाद संस्थानचे निजाम मुहम्मद अली खान हे भारतात विलीन होण्यास तयार नव्हते. त्यांनी त्यांच्या संस्थानात मुस्लिम राज्य निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला. ‘Marathwada Mukti Sangram Din’
हैदराबाद संस्थानातील हिंदू आणि दलित समाजावर अनेक अत्याचार झाले. त्यांना धर्मांतर करण्यास भाग पाडले जात होते. या अत्याचारांना विरोध करण्यासाठी मराठवाड्यात स्वातंत्र्य चळवळ उभी राहिली. या चळवळीचे नेतृत्व स्वामी रामानंद तीर्थ, बाबासाहेब परांजपे, नानासाहेब देशमुख, कर्मवीर भाऊराव पाटील यांच्यासारख्या महान नेत्यांनी केले.
मराठवाड्यातील जनतेने स्वातंत्र्य चळवळीत मोठ्या प्रमाणात सहभाग घेतला. त्यांनी निजामाच्या सैन्याविरुद्ध सशस्त्र संघर्ष केला. शेवटी, भारतीय सैन्याने ऑपरेशन पोलोचा जयघोष केला. 17 सप्टेंबर 1948 रोजी मराठवाडा निजामाच्या गुलामगिरीतून मुक्त झाला आणि तो स्वतंत्र भारतात विलीन झाला.
मराठवाडा मुक्ती संग्राम हा आपल्या स्वातंत्र्य लढ्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या लढ्यात आपले अनेक वीर जवान शहीद झाले. त्यांच्या बलिदानाने आपण आज स्वातंत्र्याचा आनंद घेत आहोत.
या दिवशी आपण सर्वांनी निजामाच्या अन्यायाविरुद्ध लढणाऱ्या वीरांना आणि शहीदांना अभिवादन करावे. तसेच, आपण मराठवाड्याच्या विकासासाठी वचनबद्ध राहावे. ‘Marathwada Mukti Sangram Din’
मराठवाड्याची ओळख
मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिनाचे ऐतिहासिक महत्त्व जाणून घेण्यापूर्वी परिसर समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. भारताच्या पश्चिम भागात मराठवाडा म्हणून ओळखला जाणारा एक प्रदेश आहे जो इतिहासाने समृद्ध आहे. हे आठ जिल्ह्यांमध्ये विभागलेले आहे आणि समृद्ध सांस्कृतिक इतिहास आहे.
मराठवाडा हे नाव कसे पडले?
सम्राट अशोकाच्या 16 महाजनपदापैकी दोन महाजनपदे, अश्मक आणि मूलक, गोदावरीच्या खोऱ्यात स्थित होती. या दोन्ही महाजनपदांचे लोक महाराष्ट्री प्राकृत बोलत असत. सातवाहन राजा हाल यांनी 700 गाथा एकत्र करून संपादित केलेला ‘गायासप्तशती’ हा प्राकृतमधून असलेला ग्रंथ आहे. या ग्रंथात गोदावरी खोऱ्यातील लोकांचे जीवन चित्रित केले आहे. यावरून असे दिसून येते की हा प्रदेश मराठीचे आद्य रूप महाराष्ट्री प्राकृत बोलणाऱ्या लोकांचा होता.
पुढे अनेकांनी या प्रदेशावर आपली हुकूमत गाजवली. 1724 मध्ये दिल्लीची सुभेदार निजाम उल मुल्क या निजामशहाने हैदराबादमध्ये निजामशाही स्थापन केली. या निजामशाहीमध्ये तीन भाषा बोलणारे प्रदेश होते: तेलगू (आंध्र), कन्नड (कर्नाटक) आणि मराठी (मराठवाडा). लातूर, जो पूर्वीचा उस्मानाबाद जिल्हा होता, तो मराठी बोलणाऱ्या लोकांचा शेवटचा भाग होता. त्यामुळे निजामाच्या काळात भाषेच्या आधारे प्रदेशांची नावे ठेवण्यात आली आणि मराठी बोलणाऱ्या लोकांचा मराठवाडा हे नाव कायम झाले. ‘Marathwada Mukti Sangram Din’
Read: CELEBRATING 75TH REPUBLIC DAY: 75 वा प्रजासत्ताक दिन
मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिनाचा इतिहास
मराठवाडा मुक्ती संग्राम हा हैदराबाद संस्थानमधील मराठवाड्याच्या भागातील लोकांनी निजामाच्या अन्यायाविरुद्ध केलेल्या लढ्याचे नाव आहे. 15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारताला स्वातंत्र्य मिळाले. त्यावेळी भारतात अनेक संस्थाने होती. त्यापैकी हैदराबाद संस्थान हे एक होते. हैदराबाद संस्थानचे निजाम मुहम्मद अली खान हे भारतात विलीन होण्यास तयार नव्हते. त्यांनी त्यांच्या संस्थानात मुस्लिम राज्य निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला.
हैदराबाद संस्थानातील हिंदू आणि दलित समाजावर अनेक अत्याचार झाले. त्यांना धर्मांतर करण्यास भाग पाडले जात होते. या अत्याचारांना विरोध करण्यासाठी मराठवाड्यात स्वातंत्र्य चळवळ उभी राहिली. या चळवळीचे नेतृत्व स्वामी रामानंद तीर्थ, बाबासाहेब परांजपे, नानासाहेब देशमुख, कर्मवीर भाऊराव पाटील यांच्यासारख्या महान नेत्यांनी केले.
मराठवाड्यातील जनतेने स्वातंत्र्य चळवळीत मोठ्या प्रमाणात सहभाग घेतला. त्यांनी निजामाच्या सैन्याविरुद्ध सशस्त्र संघर्ष केला. शेवटी, भारतीय सैन्याने ऑपरेशन पोलोचा जयघोष केला. 17 सप्टेंबर 1948 रोजी मराठवाडा निजामाच्या गुलामगिरीतून मुक्त झाला आणि तो स्वतंत्र भारतात विलीन झाला. ‘Marathwada Mukti Sangram Din’
मराठवाडा मुक्ती संग्रामाचे मुख्य टप्पे खालीलप्रमाणे आहेत:
- 1947-1948: मराठवाड्यातील स्वातंत्र्य चळवळीची सुरुवात.
- 1948: निजाम सरकारने हिंदू आणि दलितांवर अत्याचार वाढवले.
- 1948 जुलै: भारतीय सैन्याने हैदराबाद संस्थानात प्रवेश केला.
- 1948 सप्टेंबर 17: ऑपरेशन पोलोचा जयघोष. मराठवाडा स्वतंत्र भारतात विलीन झाला.
मराठवाडा मुक्ती संग्राम हा आपल्या स्वातंत्र्य लढ्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या लढ्यात आपले अनेक वीर जवान शहीद झाले. त्यांच्या बलिदानाने आपण आज स्वातंत्र्याचा आनंद घेत आहोत.
मराठवाडा मुक्ती संग्रामातील काही प्रमुख नेते आणि कार्यकर्ते खालीलप्रमाणे आहेत:
- स्वामी रामानंद तीर्थ: मराठवाडा मुक्ती संग्रामाचे प्रेरणास्थान.
- बाबासाहेब परांजपे: मराठवाडा मुक्ती समितीचे अध्यक्ष.
- नानासाहेब देशमुख: मराठवाडा मुक्ती संग्रामाचे प्रमुख नेते.
- कर्मवीर भाऊराव पाटील: मराठवाडा मुक्ती संग्रामातील कार्यकर्ते.
मराठवाडा मुक्ती संग्रामाचा इतिहास हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा एक प्रेरणादायी इतिहास आहे. या इतिहासातून आपल्याला अनेक गोष्टी शिकण्यास मिळतात. त्यापैकी काही गोष्टी खालीलप्रमाणे आहेत:
- स्वातंत्र्य हे मिळवणे सोपे नाही. त्यासाठी संघर्ष करावा लागतो.
- अत्याचार आणि अन्यायाविरुद्ध लढा देण्यासाठी लोक एकत्र येऊ शकतात.
- बलिदान हे स्वातंत्र्यासाठी आवश्यक आहे.
मराठवाडा मुक्ती संग्राम हा आपल्या सर्वांसाठी अभिमानाचा विषय आहे. आपण या इतिहासाला विसरू नये आणि त्यातून प्रेरणा घेत आपली जबाबदारी पार पाडली पाहिजे. ‘Marathwada Mukti Sangram Din: मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन 2023’
मराठ्यांच्या लातूर जिल्ह्यातील हालचाली
अहमदनगरच्या निजामाच्या पाडावानंतर दक्षिणेत आदिलशाही आणि कुतुबशाही या दोन सम्राज्यांनी मुघलांचे मांडलिकत्व पत्करले. 3 मार्च 1707 रोजी औरंगजेबचा मृत्यू झाला आणि 12 जानेवारी 1708 रोजी साताऱ्याच्या अजिंक्यतारा किल्यावर मराठेशाहीचा पुन्हा झेंडा फडकला. छत्रपती शाहू महाराज गादीवर आले. मराठ्यांचा राज्य विस्तार झपाट्याने झाला. धनाजी जाधव, नेमाजी शिंदे, दादो मल्हार, संभाजी निंबाळकर हे सरदार मराठ्यांच्या मोहिमेचे नेतृत्व करत होते. औरंगजेबाच्या मृत्यूनंतर मुघलशाही कुमकुवत झाली. या दोन्ही शाह्या त्यांच्या मुघलांच्या मांडलिकत्वाखाली होत्या. वेळोवेळी निजाम आणि मराठ्यांमध्ये तह होत गेले. अनेक सुभ्यात मोठा महसूली हिस्सा मराठ्यांना मिळत होता. 27 डिसेंबर 1732 रोजी छत्रपती शाहू महाराजांच्या साम्राज्याचे पेशवे बाजीराव व चिम्माजी आप्पा आणि निजाम यांची लातूर पासून आठ मैलावर मांजरा नदीच्या काठी असलेल्या रुई-रामेश्वर येथे ऐतिहासिक भेट झाली. ‘Marathwada Mukti Sangram Din’
FAQS
मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिनाचे महत्त्व काय?
मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन हा स्वातंत्र्यलढ्याचा आणि जुलमी राजवटीतून मराठवाड्याच्या मुक्तीचा स्मरण करतो.
मराठवाड्याच्या स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित काही प्रमुख स्वातंत्र्यसैनिक कोण होते?
उल्लेखनीय व्यक्तींमध्ये वीर भगतसिंग, विनायक दामोदर सावरकर आणि केशवराव जेधे यांचा समावेश आहे.
आज मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन कसा साजरा केला जातो?
स्वातंत्र्यासाठी केलेल्या बलिदानाचे स्मरण करण्यासाठी सांस्कृतिक कार्यक्रम, परेड आणि शैक्षणिक कार्यक्रमांसह हा दिवस साजरा केला जातो.
मराठवाड्याच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्यात शांततापूर्ण आंदोलनांनी काय भूमिका बजावली?
शांततापूर्ण निदर्शने ही चळवळीची एक कोनशिला होती, जी लोकांची एकता आणि दृढनिश्चय दर्शवते.
मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिनाच्या वारशाचा आधुनिक भारतावर कसा प्रभाव पडला आहे?
एक राष्ट्र म्हणून भारताच्या चालू असलेल्या प्रवासात स्वातंत्र्य, एकता आणि बलिदानाच्या महत्त्वाची आठवण करून देणारा हा वारसा आहे.
