World Malaria Day 2025: जागतिक मलेरिया दिवस दरवर्षी २५ एप्रिल रोजी साजरा केला जातो, यामागचा उद्देश म्हणजे मलेरियासंदर्भातील जनजागृती करणे आणि या जीवघेण्या आजारावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी तसेच तो पूर्णपणे नष्ट करण्यासाठी प्रयत्नांना चालना देणे.
जागतिक मलेरिया दिवस २०२५ – थीम (विषय)
मलेरिया हा डासांमुळे होणारा एक जीवघेणा संसर्गजन्य आजार आहे. जगभरात लाखो लोक दरवर्षी मलेरियामुळे बाधित होतात आणि हजारो मृत्यू होतात. या आजाराविरुद्ध लढा देण्यासाठी आणि जनजागृती वाढवण्यासाठी “जागतिक मलेरिया दिवस” साजरा केला जातो. प्रत्येक वर्षी जागतिक मलेरिया दिवसासाठी एक विशिष्ट थीम (Theme) ठरवली जाते, जिच्या माध्यमातून त्या वर्षीचा केंद्रबिंदू स्पष्ट केला जातो.
२०२५ – थीम: “मलेरियाचा शेवट आपल्या हातात: पुनर्निवेश, पुनर्कल्पना, पुनःप्रज्वलन” “Malaria Ends With Us: Reinvest, Reimagine, Reignite” या विषयातून मलेरियाविरुद्धच्या लढ्याला नव्याने चालना देण्यासाठी नवे संकल्प, नव्या कल्पना आणि जागतिक पातळीवरील वचनबद्धतेचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे.
जागतिक मलेरिया दिवसाचा इतिहास (History of World Malaria Day 2025)
२००७ साली जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) ने २५ एप्रिल हा दिवस जागतिक मलेरिया दिवस (World Malaria Day) म्हणून घोषित केला. या दिवसाची सुरुवात २००८ पासून औपचारिकरीत्या करण्यात आली. जागतिक मलेरिया दिवस साजरा करण्यापूर्वी, “अफ्रिकन मलेरिया दिवस” (Africa Malaria Day) हा दिवस १९८८ पासून साजरा केला जात होता. तो मुख्यतः अफ्रिकन देशांमध्ये मलेरियाच्या विरोधात जनजागृती करण्यासाठी होता. मलेरिया हा केवळ अफ्रिकेपुरता मर्यादित राहिलेला नव्हता, तर आशिया, दक्षिण अमेरिका व इतर खंडांमध्येही मोठ्या प्रमाणावर पसरलेला होता. म्हणूनच, या समस्येची जागतिक व्याप्ती ओळखून, अफ्रिकन मलेरिया दिवसाला बदलून “जागतिक मलेरिया दिवस” म्हणून घोषित करण्यात आले.
जागतिक मलेरिया दिवसाचे महत्त्व (World Malaria Day 2025– WMD चे महत्त्व)
१. जनजागृती वाढवणे:
जागतिक मलेरिया दिवस दरवर्षी २५ एप्रिल रोजी साजरा केला जातो. याचा मुख्य उद्देश म्हणजे मलेरियाविषयी जनतेमध्ये जागरूकता निर्माण करणे. मलेरिया कसा पसरतो, त्याचे लक्षणे, प्रतिबंध आणि उपचार याविषयी माहिती देणे हे अत्यंत आवश्यक आहे.
२. प्रतिबंधक उपायांवर भर:
मलेरियापासून बचाव करण्यासाठी जसे की कीटकनाशकयुक्त जाळ्यांचा वापर, घरी कीटकनाशक फवारणी, साचलेल्या पाण्याचा निचरा करणे यांसारख्या उपायांवर लोकांचा विश्वास निर्माण करणे आणि त्यांचा अवलंब वाढवणे हे महत्त्वाचे उद्दीष्ट आहे.
३. संशोधन आणि नवकल्पना प्रोत्साहन:
नवीन औषधे, लसी, आणि कीटक नियंत्रणाच्या पद्धती यांवर संशोधन करण्याची गरज अधोरेखित केली जाते. मलेरियावर प्रभावी उपचार आणि पूर्ण निर्मूलनासाठी वैज्ञानिक संशोधन आवश्यक आहे.
४. सरकार आणि समुदाय यांच्यातील सहकार्य वाढवणे:
या दिवशी विविध सरकारी संस्था, आरोग्य संस्था, खासगी क्षेत्र आणि स्वयंसेवी संस्था एकत्र येऊन मलेरियावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी योजनांची अंमलबजावणी करतात. त्यामुळे धोरणनिर्मिती आणि अंमलबजावणीत सुधारणा घडते.
५. धोका असलेल्या क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रीत करणे:
डोंगराळ, आदिवासी आणि दुर्गम भागांमध्ये मलेरियाचा प्रकोप अधिक असतो. जागतिक मलेरिया दिवसाच्या माध्यमातून या भागांमध्ये विशेष मोहीमा राबवण्यावर भर दिला जातो.
६. मृत्यू दर कमी करणे आणि आरोग्य सुधारणा:
मलेरियामुळे होणारे मृत्यू रोखण्यासाठी आणि लोकांचे आरोग्य सुधारण्यासाठी ही जागतिक मोहीम अत्यंत प्रभावी ठरते.
७. जागतिक एकात्मतेचा संदेश:
जागतिक मलेरिया दिवस हा एक आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठ आहे जिथे जगभरातील देश एकत्र येऊन या गंभीर आजाराविरोधात लढण्याचा निर्धार करतात. त्यामुळे जागतिक आरोग्यविषयक एकात्मता आणि सहकार्याचे प्रतिक आहे.
मलेरियाचा जागतिक प्रभाव
जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार (WHO), मलेरिया अजूनही जगभरातील कोट्यवधी लोकांना बाधित करतो. २०२३ मध्ये अंदाजे २६३ दशलक्ष रुग्ण आणि ५,९७,००० मृत्यूंची नोंद झाली होती, जे मलेरियाचा धोका अजूनही गंभीर असल्याचे दर्शवते. २०२२च्या तुलनेत हा थोडासा वाढलेला आकडा आहे, ज्यामुळे नवीन अडचणी आणि अडथळे संभवतात.
भारतामधील मलेरिया
भारतामध्ये मलेरिया ही एक मोठी आरोग्यसंकट होती, पण गेल्या काही वर्षांत मोठी प्रगती झाली आहे. २०१५ ते २०२३ दरम्यान मलेरियाचे रुग्ण आणि मृत्यू सुमारे ८०% ने घटले. २०१५ मध्ये ११,६९,२६१ रुग्ण होते, तर २०२३ मध्ये हे आकडे २,२७,५६४ वर आले. मृत्यूंची संख्या ३८४ वरून ८३ वर आली.
तरीही, जंगलाळ, डोंगराळ व दुर्गम भागांमध्ये मलेरियाची प्रकोप अधिक असून ही ठिकाणे संपूर्ण लोकसंख्येच्या फक्त २०% असूनही ८०% रुग्णांची नोंद येथे होते.
प्रतिबंधात्मक उपाय
मलेरियापासून बचावासाठी खालील उपाय महत्त्वाचे आहेत:
- कीटकनाशकयुक्त जाळ्यांचा वापर (ITNs): याखाली झोपल्याने डास चावण्याचा धोका कमी होतो.
- इंडोअर रेसिड्युअल स्प्रेइंग (IRS): घराच्या भिंतींवर कीटकनाशक फवारल्याने डास नष्ट होतात.
- पर्यावरण व्यवस्थापन: साचलेले पाणी काढून टाकणे, झाडाझुडप कापणे इत्यादी उपाय.
- वैयक्तिक संरक्षण: पूर्ण बाह्यांचे कपडे परिधान करणे व डास विकारक वापरणे.
- रासायनिक प्रतिबंध (Chemoprevention): उच्च धोका असलेल्या लोकांना अँटी-मलेरियल औषधांचे नियोजनपूर्वक सेवन.
संशोधन आणि नवकल्पना
मलेरियावर मात करण्यासाठी सतत नवीन औषधे, लस, आणि कीटक नियंत्रण पद्धती विकसित करण्यासाठी संशोधन चालू आहे. उच्च संक्रमण दर असलेल्या भागांमध्ये हे अत्यंत आवश्यक आहे.
मलेरिया दिनी होणाऱ्या उपक्रमांचे उद्दीष्ट:
- जागरूकता वाढवणे: मलेरियाचे धोके आणि प्रतिबंधक उपाय यांची माहिती देणे.
- संशोधनाला चालना देणे: प्रभावी उपचार, लसीकरण आणि नियंत्रणासाठी नवे उपाय शोधणे.
- सहकार्य वाढवणे: सरकार, खाजगी संस्था, आंतरराष्ट्रीय संघटना आणि समुदाय एकत्र आणणे.
भारतामध्ये मलेरिया दिनानिमित्त विविध उपक्रम जसे की आरोग्य शिबिरे, जाळ्यांचे वाटप, शाळांमध्ये व समुदायांमध्ये जनजागृती मोहिमा आयोजित केल्या जातात.
निष्कर्ष:
जागतिक मलेरिया दिवस हा फक्त एक दिवस नसून, एक वैश्विक चळवळ आहे, जी मलेरिया निर्मूलनाच्या दिशेने सर्व राष्ट्रांना एकत्र आणते. या दिवशी आरोग्यसंस्था, शाळा, कॉलेज, स्वयंसेवी संस्था आणि सरकारी यंत्रणा विविध उपक्रम राबवतात, जेणेकरून हा आजार एका दिवसात का होईना – पण संपूर्ण जगातून संपवता येईल.
“मलेरियाचा शेवट आपल्या हातात: पुनर्निवेश, पुनर्कल्पना, पुनःप्रज्वलन” या संकल्पनेच्या माध्यमातून, जागतिक मलेरिया दिवस २०२५, या आजाराचा अंत करण्यासाठी नव्या पद्धतींचा अवलंब करण्याची आणि जागतिक बांधिलकी पुन्हा उजळवण्याची गरज अधोरेखित करतो.
Read More: २३ एप्रिल – जागतिक पुस्तक दिन , What are the Health Benefits of Drinking Kangen Water
